Żywieniowa szarlataneria

Dzisiejszy „szarlatan żywieniowy” posługuje się naukowym żargonem, aby sprzedać towar, specjalny produkt spożywczy, suplement diety, specjalną dietę lub gadżet obniżający masę ciała.

9 grudnia 2012  13:56

Podziel się:  

Osoba wykształcona w dziedzinie nauk żywieniowych z łatwością odróżni informację rzetelną od fałszywej, niestety dla laika często nie jest to takie proste. Dlatego rzeczą rozsądną jest ostrożne traktowanie każdego prezentera, który wygłasza stwierdzenia odbiegające od akceptowanych wzorców. Trzeba strzec się ludzi, którzy przekonują, iż żywność służąca zdrowiu jest szkodliwa lub w inny sposób niekorzystna; którzy wykorzystują techniki zagrażające zdrowiu; którzy obiektem ataku czynią służby medyczne i instytucje zdrowia publicznego. Zawsze też należy podejrzliwie traktować materiały pochodzące z anonimowych źródeł. Internet jest takim miejscem, w którym można znaleźć zarówno solidne porady żywieniowe, jak i informacje fałszywe i wprowadzające w błąd.

Osoby poszukujące wiedzy na temat zdrowia i odżywiania powinny się upewnić, że informacje są rzetelne i bezstronne – zgodnie z powiedzeniem: „podważaj autorytety”. Często bowiem bywa, że samozwańczy „autorytet” może nie posiadać kwalifikacji w tym kierunku. Poszukując „przewodnika żywieniowego”, warto więc rozejrzeć się za lekarzem wyspecjalizowanym w tej dziedzinie oraz dietetykiem z dużym doświadczeniem. Niestety w Polsce jak dotąd brakuje regulacji prawnych dotyczących tego zawodu. Dlatego często można spotkać osoby, które określają siebie jako specjalistów od żywienia lub dietetyków, nie posiadając wystarczających ku temu kwalifikacji.

W ostatnim czasie szczególny niepokój wzbudza fakt promowania suplementów jako remedium na wszystkie dolegliwości, które w rzeczywistości wymagają interwencji lekarskiej. Akwizytorzy tych suplementów często kreują się na ekspertów w sprawach żywienia. Przekonują, że promowane przez nich produkty mogą zapobiegać chorobom lub je leczyć, podczas gdy fakty temu zaprzeczają. Mało rzetelne są także pseudonaukowe książki i czasopisma (napisane przez ludzi z niewielką wiedzą i wykształceniem z zakresu żywienia), które częstokroć zachwalają niektóre produkty lub zestawy produktów, a także zawierają reklamy rozmaitych produktów, którymi finansowo zainteresowani są zarówno ich producenci jak i wydawcy książek oraz czasopism.

A tak naprawdę rzeczywiste autorytety żywieniowe są zgodne – najlepiej jest kupować witaminy i składniki mineralne w opakowaniach stworzonych przez naturę: np. pieczywo z pełnego ziarna, produkty zbożowe, warzywa, owoce, mleko i przetwory mleczne, jaja, mięso i przetwory mięsne oraz ryby. Urozmaicona dieta zawiera tak różnorodny zestaw produktów, że w przypadku większości osób niezwykle trudno byłoby im uniknąć obfitych ilości niezbędnych składników odżywczych, o ile tylko dokonają przemyślanego wyboru.

Nie ulegajmy więc sugestiom, że stosowanie na własną rękę suplementów witaminowych i mineralnych może wyleczyć choroby układu nerwowego, kości, krwi, wątroby, nerek, serca czy przewodu pokarmowego, o ile sugestie takie nie będą poparte danymi z obiektywnych naukowych źródeł. Stosowanie suplementów może odgrywać pozytywną rolę w zapewnieniu zdrowia, ale działanie takie powinno być dostosowane do konkretnej osoby i opierać się na wynikach badań naukowych.

 Moje doświadczenia podpowiadają mi, że pacjenci często sięgają po suplementy diety pod wpływem reklam. Ostatnio „najmodniejsze” są kwasy omega-3 oraz magnez. Na moje pytanie: czy Pan/i zna swoje zapotrzebowanie na te składniki odżywcze i co jest ich źródłem w żywności naturalnej ? – oczywiście najczęściej otrzymuję odpowiedź negatywną. A tak naprawdę wcale nie jest trudno dostarczyć sobie odpowiedniej ilości tych składników odżywczych w codziennym jadłospisie. Dla przykładu: zapotrzebowanie naszego organizmu na kwasy omega-3 wynosi ok. 1g dziennie (to np. 100g śledzia lub innej tłustej ryby lub 1,5 łyżeczki oleju rzepakowego lub garść orzechów włoskich, etc.). Natomiast bogatym źródłem magnezu są m.in. ziarna zbóż, gryka, ziarno kakaowe, migdały, orzechy, zielone warzywa. Zapotrzebowanie na ten składnik u osób dorosłych wynosi ok. 300-400 mg dziennie. Taką ilość magnezu dostarcza dla przykładu 150 - 180g kaszy gryczanej. Ale przecież nasza dieta nie opiera się na jednym produkcie. Nie trzeba więc codziennie spożywać wspomnianej już ilości kaszy gryczanej, bo przecież obok niej dobrym źródłem magnezu są inne produkty. Krótko mówiąc: wystarczy że dieta będzie urozmaicona i będzie zawierała różnorodne produkty bogate w magnez – wtedy organizm zostanie zabezpieczony w ten składnik.

Przy okazji dodam, że najbardziej zaniepokoiła mnie pacjentka, która w wywiadzie żywieniowym oznajmiła mi iż suplementuje na własną rękę … potas. Nie potrafiła wyjaśnić: dlaczego? Ot tak, na wszelki wypadek, bo gdzieś tam dowiedziała się, że jego niedobór może poważnie uszkodzić serce oraz osłabić mięśnie. To prawda  – ale jego nadmiar może być tak samo groźny! Może to mieć miejsce w niektórych przypadkach przewlekłej niewydolności nerek (często nie daje ona żadnych objawów) lub pod wpływem leków powodujących hiperkaliemię. Nie można więc suplementować potasu „na własną rękę”. Dobrym źródłem potasu są warzywa i owoce – wystarczy uwzględnić je w codziennym jadłospisie, by zabezpieczyć swój organizm w odpowiednią ilość tego składnika.

Jestem dietetykiem, który ma kwalifikacje pozwalające na interpretowanie nauki o tym, jak żywność jest wykorzystywana przez zdrowy i chory organizm, oraz na ocenę wpływu postępowania medyczno-żywieniowego na promowanie dobrego stanu odżywienia. Wykorzystuję specyficzną terminologię, określaną jako język procesu opieki żywieniowej, który obejmuje diagnozę i interwencje żywieniowe oraz  monitorowanie i ocenę planów żywieniowych.

Wszyscy pracownicy opieki zdrowotnej powinni upowszechniać zalecenia żywieniowe jako element zdrowego żywienia, takie jak np. kształtowanie umiejętności wykorzystywania informacji żywieniowych z etykiet na produktach. Mimo, że konsumenci są często świadomi ogólnych zasad prawidłowego żywienia, brakuje im jednak szczegółowej wiedzy, pomocnej we wdrażaniu tych zaleceń.

W perspektywie zbliżających się Świąt Bożego Narodzenia życzę wszystkim zdrowia !

Sabina Budkiewicz