Edukacja w cukrzycy

„Dobrą rzeczą jest pomagać innym, ale jeszcze lepiej jest uczyć ich, jak mają pomagać sobie sami” - George Orwell. Powyższa myśl znanego pisarza i publicysty angielskiego doskonale odnosi się do edukacji pacjentów chorujących na cukrzycę.

11 lutego 2013  21:34

Podziel się:  

Choroba ta wymaga bowiem aktywnego udziału pacjentów w kompleksowej terapii, na którą składa się wiele decyzji i czynności wykonywanych samodzielnie (lub przez najbliższe otoczenie, np. rodzinę), których celem jest ocena wyrównania metabolicznego cukrzycy i jej powikłań oraz umiejętność modyfikacji terapii w zmieniających się warunkach życia codziennego.

Aby pacjent mógł aktywnie uczestniczyć w terapii i przejąć odpowiedzialność za wiele decyzji dotyczących ogólnie rozumianej samokontroli, musi bardzo dobrze poznać swoją chorobę i nabyć wiele umiejętności. Dlatego edukację osób chorujących na cukrzycę uznaje się dzisiaj nie tylko za działanie wspomagające leczenie, ale także za jeden z podstawowych elementów terapii cukrzycy.

Kto powinien edukować chorych na cukrzycę ?

Chorym na cukrzycę możliwość prowadzenia stylu życia zgodnie ze świadomym wyborem opartym na wiedzy, umiejętności postępowania i odpowiedzialności za siebie powinien zapewnić tzw. zespół diabetologiczny, w skład którego wchodzą: lekarz diabetolog (osoba koordynująca pracą zespołu), pielęgniarka diabetologiczna, dietetyk, rehabilitant oraz psycholog. Jednak główne miejsce w zespole zajmuje sam pacjent !

Brak kompleksowej edukacji diabetologicznej

W wielu regionach naszego kraju brakuje kompleksowej edukacji diabetologicznej, stosunkowo nieliczne są też szpitalne oddziały diabetologiczne, a jeśli nawet istnieją, to nie zawsze posiadają tzw. salki edukacyjne wyposażone w odpowiedni sprzęt, materiały i – co najważniejsze – wyspecjalizowany personel. A przecież hospitalizacja pacjenta chorego na cukrzycę jest doskonałą okazją, by wykorzystać ten czas na jego edukację. Osobiście miałam okazję zaobserwować to na oddziale diabetologicznym szpitala KGHM w Lubiniu. Przebywający na nim pacjenci codziennie spędzali po 2-3 godziny w sali edukacyjnej, gdzie mieli okazję spotkać się z pielęgniarką diabetologiczną, dietetykiem, rehabilitantem, psychologiem oraz panią ordynator - specjalistą z diabetologii. Sala edukacyjna wyposażona była m.in. w sprzęt audio-video i materiały edukacyjne w postaci nie tylko broszur, tabel, atrap produktów żywnościowych, ale także w prezentacje multi-medialne, sprzęt służący podawaniu insuliny, materiały opatrunkowe, etc.

Edukacja w zakresie diety

Właściwe żywienie chorego na cukrzycę jest jednym z najważniejszych czynników wpływających na wyniki leczenia. Jest to jednocześnie jedno z najtrudniejszych zadań. Nawyki żywieniowe kształtują się już w dzieciństwie, utrwalają się w wieku dorosłym i trudno je modyfikować. Jak dotąd nie opracowano „idealnej diety” dla chorych na cukrzycę. Zalecenia dotyczące żywienia należy więc dobierać indywidualnie dla danej osoby. Zadanie utrudnia duża rozbieżność opinii dotyczących diety w cukrzycy. Trzeba pamiętać, że im bardziej złożony i skomplikowany system żywienia, tym trudniej stosować go w życiu codziennym. Trzeba więc osiągnąć konieczny kompromis między zasadami dietetyki i aspektami medycznymi wpływającymi na szczegółowe zalecenia dotyczące diety a jakością życia pacjenta.

Zaangażowanie struktur państwowych w walkę z cukrzycą

Zdaniem prof. L. Czupryniaka – prezesa Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego – stworzony powinien być narodowy program do walki z cukrzycą – zwłaszcza, że jest on wymogiem unijnym. Jego idea polega na tym, że parlament uchwala ustawę o cukrzycy i przeznacza na ten cel określoną ilość pieniędzy rocznie. Dzieje się to już w kardiologii i onkologii - teraz pora na cukrzycę. Czy doczekamy się tego ?  

Kiedy świat wyglądał inaczej, kiedy aż tak bardzo nie była rozwinięta motoryzacja, ludzie się więcej ruszali, a dostęp do żywności nie był tak łatwy – nie było też wielu osób z nadwagą i otyłością i w konsekwencji chorych na cukrzycę typu 2. Dziś jest to druga choroba – zaraz po nadciśnieniu tętniczym – najczęściej występująca w naszym kraju.

Objawy kliniczne cukrzycy są bardzo dyskretne lub długo nie występują wcale. Pacjenci nie wiedzą więc, że są chorzy, a podwyższone poziomy glukozy we krwi niszczą ich naczynia krwionośne. Dlatego zwłaszcza osoby po 45 r. życia powinny wykonywać oznaczenia stężenia glukozy w osoczu krwi żylnej na czczo przynajmniej raz na trzy lata. Natomiast osoby z podwyższonymi czynnikami ryzyka rozwoju cukrzycy (otyłość, siedzący tryb życia, występowanie cukrzycy w rodzinie, nadciśnienie tętnicze, dyslipidemia, choroby układu krążenia, a w przypadku kobiet także przebyta cukrzyca ciążowa i urodzenie dziecka o masie powyżej 4 kg) powinny to robić przynajmniej raz w roku.

Intensywność terapii powinna być szczególnie duża u pacjentów, którzy zachorowali niedawno. Te osoby najczęściej nie mają jeszcze powikłań naczyniowych cukrzycy. Gdy dojdzie do poważnego uszkodzenia układu krążenia w jej przebiegu, niewiele już można naprawić operując samym stężeniem glukozy. Pole do działania jest wówczas, gdy naczynia są nieuszkodzone. Dlatego lekarze pierwszego kontaktu nie powinni lekceważyć pacjentów, u których jedynym problemem jest tylko trochę podwyższony poziom glukozy, wymagający jedynie podawania metforminy. Taki pacjent wymaga szczególnej uwagi i intensywnej kontroli glikemii.

Zdaniem prof. L. Czupryniaka - poziom wyceny finansowania świadczeń diabetologicznych przez NFZ jest żenująco niski. Ponadto diabetologia nie została uwzględniona w Narodowym Programie Zdrowia na lata 2007-2015. W Polsce nadal nie są refundowane wszystkie leki przeciwcukrzycowe. Chodzi głównie o tzw. leki inkretynowe, które są przełomem w leczeniu cukrzycy. Obecnie są one standardem w leczeniu cukrzycy we wszystkich innych krajach UE. Średni koszt leczenia lekami inkretynowymi to miesięczny wydatek od 200 do 600 zł – drogo dla pacjenta, tanio dla państwa.

Nasz program edukacji diabetologicznej

Opierając się na naszych doświadczeniach proponujemy naszym pacjentom  program edukacji diabetologicznej, który będzie zawierał najważniejsze tematy dotyczące cukrzycy. W ramach zajęć edukacyjnych, które odbywać się będą w siedzibie Centrum GEMINI – pragniemy spotkać się zarówno z chorymi na cukrzycę, ich rodzinami, jak i innymi zainteresowanymi osobami.

Sabina Budkiewicz